Biologia w szkole podstawowej to jeden z mniej lubianych przedmiotów. Co prawda nie jest dla większości uczniów tak straszny jak matematyka, ale jednak jest nużący. Młode i zazwyczaj jeszcze zdrowe organizmy dzieci nie dają o sobie boleśnie znać. Tym samym nie ma motywacji do wkuwania długiej listy obco brzmiących nazw. Doniosłość biologii bardzo często uświadamiamy sobie gdy zdrowie zaczyna szwankować. Jeśli przytrafi nam się nowotwór, czy przewlekła choroba autoimmunologiczna, zazwyczaj mimo woli nadrabiamy braki z biologii.
W najważniejszych dla nas tematach osiągamy często wiedzę ekspercką na poziomie doktoratu. Wielu chorych doznaje wtedy olśnienia. Zaczynają oni dostrzegać niesamowite skomplikowanie, a nawet piękno w budowie ludzkiego organizmu i całego ekosystemu, w którym żyjemy. Najczęściej jest to jednak poczucie obcowania z pięknem podszytym grozą, ponieważ do dziś nie znamy jednoznacznych przyczyn powstawania większości chorób autoimmunologicznych. Zatem pomimo wiedzy o przebiegu jednostek chorobowych, często nie umiemy ich leczyć.
Na szczęście są wyjątki. Jednym z nich jest coraz powszechniej występująca choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego. Szacuje się, że na Hashimoto cierpi od 2 do 5% populacji i zdecydowanie częściej kobiety, niż mężczyźni. Zdarza się, że różne formy zaburzeń pracy tarczycy dotyczą dzieci, ale są to raczej przejściowe dolegliwości.
Występowanie choroby Hashimoto
Choroba Hashimoto może mieć przebieg tak bezobjawowy, jak i bardzo uciążliwy dla pacjenta. Przy czym zróżnicowanie objawów jest tak szerokie, że trudno o diagnozę i dojście do źródła problemów może zająć wiele lat. Najczęściej występujące symptomy Hashimoto to poczucie osłabienia, nadmierna „zmarzlakowatość”, zmęczenie, sucha skóra, apatia, zaburzenia wagi (głównie tycie), a nawet epizody depresyjne. Oznaki choroby mogą się okresowo nasilać i znikać, co dodatkowo utrudnia rozpoznanie. Bardzo łatwo zbagatelizować wymienione problemy zdrowotne i przypisać je np. depresji. Jak wiadomo depresja nie jest uważana przez ogół rodaków za chorobę, tak więc cierpiąc na Hashimoto możemy ciągle słyszeć od otoczenia, weź się w garść, itp.
Przyczyny Hashimoto
Przyczyny chorób autoimmunologicznych nie są łatwe do zdiagnozowania. Na pewno zauważalny jest czynnik genetyczny. Większość członków rodziny osób mających problemy z tarczycą, również miała (lub ma) nadczynność bądź niedoczynność tego gruczołu. Równie ważny jest czynnik środowiskowy, czyli głównie przewlekły stres i zatrucie środowiska naturalnego skutkujące niezdrowym pożywieniem bogatym w metale ciężkie. Swoją rolę odgrywają także choroby cywilizacyjne takie jak cukrzyca i insulinooporność. Wreszcie bardzo ważna jest niewłaściwa dieta powodująca zapalenia i rozszczelnienie jelit. Chodzi głównie o nadmierne spożywanie glutenu i przetworów mlecznych niesfermentowanych (nietolerancja laktozy).
Co nam robi Hashimoto?
Tarczyca to jeden z ważniejszych gruczołów w naszym ciele. Produkuje ona m.in. hormony trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). Choroba autoimmunologiczna Hashimoto powoduje, że komórki naszego własnego układu odpornościowego atakują tarczycę mocno upośledzając produkcję wymienionych hormonów. Jeśli uzmysłowimy sobie, że każda komórka w naszym ciele posiada receptory tarczycy i hormony T3 i T4 regulują procesu wzrostu organów u nastolatków oraz np. procesy przemiany materii, to zrozumiemy jakie niebezpieczeństwo grozi nieleczonemu organizmowi. Niestety w obecnym stanie rozwoju medycyny nie znamy sposobów na taką regulację układu immunologicznego, aby przestał on atakować również własne komórki, a nie wyłącznie wirusy i bakterie. Dlatego możliwe jest tylko doraźne leczenie skutków Hashimoto poprzez podawanie syntetycznych substytutów hormonów nieprodukowanych przez atakowaną tarczycę.
Dlaczego w chorobie Hashimoto bardzo ważna jest właściwa dieta?
Odpowiedź jest bardzo prosta. Nasz układ immunologiczny pobudzany jest poprzez wszelkie czynniki powodujące zapalenia. Niewłaściwa dieta generująca biegunki, zaparcia i przewlekłe stany zapalne jelit to potężny aktywator systemu immunologicznego. Tymczasem w chorobach z autoagresji należy dążyć do wyciszenia układu zwalczającego wirusy i bakterie, tak aby nie atakował on własnych, zdrowych komórek, w odpowiedzi na zupełnie inne bodźce.
Jaka jest najlepsza dieta na Hashimoto?
Należy dążyć do wyeliminowania silnych alergenów, a więc w pierwszej kolejności glutenu i laktozy. Często zapaleniu gruczołu tarczycowego towarzyszy insulinooporność, dobrze jest więc ustabilizować dietę pod względem ilości i jakości spożywanych węglowodanów. Ponadto, warto po konsultacji medycznej i dietetycznej stosować suplementację jodem i selenem, w odpowiednich proporcjach.
Dieta bezglutenowa w chorobie Hashimoto
W glutenie znajduje się proteina zwana gliadyną, której molekularna struktura przypomina strukturę tarczycy. Nieszczelna bariera jelitowa pozwala na jej przenikanie do krwiobiegu, co wywołuje wzmożoną reakcję systemu odpornościowego. Przeciwciała przeciw gliadynie mogą powodować atak na tarczycę. Dieta bezglutenowa nie jest oficjalnie konieczna, jeśli nie chorujemy na celiakię. Warto jednak wiedzieć, że gluten należy do klasy substancji zwanych lektynami. Różne rodzaje lektyn wiążą się odpowiednimi receptorami komórek występujących w jelicie cienkim. Lektyny mają zdolność zlepiania komórek, co może prowadzić do zaburzeń wchłaniana określonych substancji w jelicie. Lektyny po przedostaniu się do krwiobiegu są aktywatorami komórek układu odpornościowego, a tego przecież chcemy unikać.
Gluten znajduje się w zbożach, najwięcej go znajdziemy w pszenicy, ale jest obecny także w życie, jęczmieniu i owsie. W związku z tym w chorobie Hashimoto powinniśmy dążyć do eliminacji pieczywa zawierającego mąkę z wymienionych zbóż. Należy unikać także kaszy kuskus, kaszy manny i kaszy jęczmiennej.
Nietolerancja laktozy, a Hashimoto
Jeśli mamy stwierdzoną nietolerancję laktozy, wiadomo, że powinniśmy wyeliminować z diety niefermentowane przetwory mleczne, aby nie wywoływać zapalenia jelit. Wielu specjalistów twierdzi jednak, że dla bezpieczeństwa dobrze jest ograniczać spożycie nabiału także gdy nie mamy problemów z trawieniem mleka, a cierpimy na objawy przewlekłej niedoczynności tarczycy. Zakładając że choroba ma podłoże autoimmunologiczne, często jej efektem jest insulinooporność. Spożywając rozmaite jogurty i przetwory mleczne warto więc upewnić się, że nie są one nadmiernie dosładzane.
Co należy jeść w chorobie Hashimoto?
Należy zadbać o odpowiednie proporcje takich mikroelementów jak jod i selen. Nie można ich przedawkować, ponieważ wtedy będą szkodliwe, ale warto uzupełniać niedobory. Wpływ na pracę tarczycy ma witamina D, należy więc szukać słońca i spożywać np. jajka. Przypominamy, że witamina D przyswaja się najlepiej spożywana razem z tłuszczami. Tarczyca do produkcji hormonów potrzebuje odpowiedniego poziomu żelaza w organizmie. Jako, że wielu z nas ma regularne niedobory tego pierwiastka dobrze jest jadać czerwone mięso, wątróbkę, czy też pestki dyni.
Choroba Hashimoto jest trudna w diagnozowaniu ze względu na różnorodność i zmienne nasilenie objawów. Gdy jednak do diagnozy dojdzie, oprócz leczenia hormonami syntetycznymi konieczne jest przestrzeganie diety działającej kojąco na układ odpornościowy organizmu. Dobrze jest więc profilaktycznie unikać znanych alergenów takich jak gluten i laktoza. Jeśli ze względu na długotrwałe problemy z tarczycą pojawiły się problemy z poziomem cukru we krwi, warto stosować dietę zbliżoną do tej zalecanej diabetykom. Po diagnozie medycznej, zdecydowanie warto zwrócić się do profesjonalnego dietetyka, aby pomógł w ułożeniu jadłospisu uwzględniającego wszystkie zalecenia lekarza. Wiedza z zakresu dietetyki pozwoli ekspertowi na opracowanie smacznego i zróżnicowanego menu, nawet przy tak wielu ograniczeniach.
